با وجود اینکه برای مسئولیت های اجتماعی سازمان ها تعاریف مختلفی ارائه گشته است، اما تمامی تعاریف ها به توانایی سازمان ها به منظور پشتیبانی از اقداماتی اشاره می کنند که در آنها رفاه نیروی انسانی و جامعه مد نظر قرار داده شود. یعنی مطابق با این تعاریف مسئولیت اجتماعی هر سازمان باید چهار مولفه اصلی شامل رعایت قوانین و مقررات عمومی، نیازهای اقتصادی، مسئولیت های بشر دوستانه و رعایت اخلاق کسب و کار را رعایت نماید. مسئولیت پذیری سازمان در دو سطح فردی و جمعی در نظر گرفته می شود. مسئولیت پذیری های جمعی نیز می تواند مربوط به یک سازمان، یک واحد و یک گروه باشند. اما منظور از سازمان مفهومی ضمنی است. چون عاملان اصلی سازمان ها انسان هایی هستند که در جهت مقاصد سازمان ها فعالیت می نمایند. لذا توانمند بودن یک گروه برای انجام رفتاری مسئولانه به توانایی های یک انسان وابسته است. پس هر فردی که در سازمان مشغول به فعالیت است و در هر سمت و جایگاهی که قرار دارد می تواند تصمیم بگیرد که مسئولانه عمل کند یا اینکه رفتاری غیر مسئولانه داشته باشد. البته ناگفته نماند که وقتی حرف از فعالیت های جمعی می زنیم، موضوع فرق می کند. وقتی یک گروه با هم کار می کنند، امکان دارد به رغم تمام تلاش ها و رفتارهای مسئولانه ای که هر فرد از خودش بروز می دهد، سازمان به نتیجه مطلوب خود نرسد. در این حالت مدیر سازمان مسئول است که فرایندها را به گونه ای سازماندهی کند که هر کدام از کارمندان سازمان بتوانند فراسوی اقداماتشان را مشاهده کنند. به این صورت یک مدیر می تواند از بروز اقدامات و عملکردهای غیر مسئولانه در سازمان جلوگیری به عمل آورد.
از همین رو با توجه به توضیحاتی که داده شد، مسئولیت های اجتماعی سازمان یا همان CSR به دسته های زیر تقسیم بندی می شوند.
مسئولیت های اجتماعی درون سازمان
اولین دسته از مسئولیت های سازمان مربوط به حمایت از منافع سازمان است. زمانی که یک سازمان شکل می گیرد، تعداد افراد زیادی به واسطه قراردادها، درآمدها و حتی محصولات سازمان به آن وابسته می گردند. به همین خاطر این افراد برای رسیدن سازمان به شهرت و نام نیک، سود و دستیابی به اهدافش تلاش زیادی می کنند. به این طریق کارکنان سازمان به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه نسبت به سازمان احساس مسئولیت می کنند.
مسئولیت های اجتماعی حرفه ای
اولین دسته از مسئولیت ها ابتدا مربوط به حمایت از منافع سازمان می باشد. در صورتی که منافاتی با منافع جامعه نداشته باشد. این مسئولیت ها نیز باز هم مربوط به کارمندان می شود و انتظار می رود که آن را بر عهده بگیرند. این بخش از مسئولیت ها مربوط به تجارب و مهارت های کارمندان می شود. کارمندان باید به بهترین نحو از مهارت های خود استفاده کنند و استانداردهای حرفه ای را رعایت نمایند. چرا که خیلی از تصمیمات به وسیله افراد حرفه ای گرفته می شود. هر کدام از تصمیم هایی که در سازمان ها گرفته می شوند اثرات خاص خود را بر اجتماع می گذارند و به نوعی می توانند در ثبات، پیشرفت و پایداری جامعه سهیم باشند.
مسئولیت های اجتماعی ارتباطی
مسئولیت های ارتباطی بیشتر مبنا بر رضایت روحی کارمندان، ذینفعان و مشتریان سازمان ها می باشد. در واقع یک سازمان نسبت به این مسائل و اثری که بر افراد جامعه می گذارند مسئول می باشد. رضایت روحی این افراد تنها با مهارت های ارتباطی امکان پذیر می باشد.
مسئولیت های اجتماعی محیطی
در این نوع از مسئولیت اجتماعی سازمان تمرکز زیادی بر روی حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست دارند. سازمان ها برای کاهش و حتی جلوگیری از اثرات مخرب و زیان باری که تولیدات و عملکرد آنها بر محیط زیست می گذارد، باید اقداماتی انجام دهند. عموما آنها با کاهش تولیدات عوامل مخرب بر محیط زیست این کار را انجام می دهند. به منظور اجرایی کردن این هدف نیز سازمان ها باید در مراحل تولید خود ایجاد نوآوری نمایند.
مثلا یک سازمانی که مسئولیت اجتماعی خود را پذیرفته است، اعلام می دارد که دیگر از کربن های جوهری استفاده نخواهد کرد. یا اینکه یکی از کمپانی های تلفن همراه تصمیم می گیرد که همه اجزای محصولات خود را با مواد اولیه زیست تخریب پذیر تولید کند که بعد از مصرف به راحتی در طبیعت تجزیه گردد.
مسئولیت های اجتماعی خیرخواهانه
این مسئولیت ها شامل اعمال خیرخواهانه و دادن خدمات اجتماعی و رفع معضلات جامعه می شوند. این سازمان ها تحت عنوان کمپین های مختلفی سعی می کنند تا مشکلات و مسائل موجود در جامعه را حل نمایند. آنها برای تحقق این هدف می توانند به صورت مستقیم افراد و گروه های نیازمند را از لحاظ مالی تامین نمایند. یا اینکه با کمک به سازمان های خیریه به این خواسته خود جامه عمل بپوشانند.
مثلا سازمانی در ایران کمپینی برای حمایت از کودکان خیابانی تشکیل داده بود. یا یکی از کمپانی های تولید مواد شوینده به منظور حمایت از معلولین کشور تمامی کارکنان خود را از بین معلولین انتخاب نموده بود. همچنین در نظر گرفتن قسمتی از بودجه یک سازمان به منظور کمک به درمان بیماری های خاص هم شامل همین مسئولیت های اجتماعی می شود.
مسئولیت های اجتماعی اخلاقی
در این دسته از مسئولیت های اجتماعی، بعد اخلاقی این مسئولیت ها بیشتر مطرح است. در واقع این نوع از مسئولیت ها بیشتر در سازمان هایی انجام می شود که ادعا می کنند آنها تنها سود سازمان برایشان اهمیت ندارد و به مسائلی می اندیشند که به آنها کمتر توجه شده است. تمرکز آنها بر روی ایجاد رفاه و خوشبختی برای سرمایه های انسانی سازمان می باشد. این سازمان ها به وسیله دادن پاداش های بیشتر، درآمد بیشتری به کارکنان خود پرداخت می کنند و شرایط زندگی کارمندان خود را بهبود می بخشند. یا اینکه برای بیکاران فرصت های خوبی فراهم می نمایند و در استخدام نیروی کار عدالت را رعایت می کنند و بین کارمندان خود تبعیض قائل نمی شوند.
مسئولیت های اخلاقی شامل مطلع کردن مشتریان از کیفیت محصولات یک کمپانی و ضمانت کیفیت آن محصولات نیز می شود.
منابع:
بررسی نقش مدیران در ارتقای مسئولیت اجتماعی، نوشته مهردوست
مسئولیت اجتماعی سازمان و ضرورت توجه به آن، نوشته قاهری
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0261517710001305
