برنامه های سلامت و ایمنی منابع انسانی، شامل تمامی مشکلات و بیماری های جسمی و روانی می شود. جالب است بدانید که در هر سال میلیاردها ریال از هزینه هایی که برای  کاهش بهره وری کارمندان پرداخته می شود، به موضوع سلامت روانی و فیزیکی و ایمنی منابع انسانی مربوط می شود. خیلی از این هزینه ها در نتیجه غیبت کارمندان به خاطر بیماری هایی است که مسبب آن، شغل افراد بوده است. این بیماری ها و ناراحتی ها چه جسمی باشند، چه روحی سبب کاهش عملکرد منابع انسانی می شوند.

خیلی از این بیماری به خاطر محیط کاری است که، کارمندان در آن مشغول به کار هستند. مثلا صداهای گوش خراش، بیماری های پوستی ناشی از مواد اولیه یک سری از کالاها، استنشاق گازهای سمی که هر کدام از اینها در طولانی مدت سبب ابتلا به سرطان می شوند. به همین خاطر تمامی سازمان ها جهت حفظ و بهبود سلامتی منابع انسانی واحدی برای خدمات بهداشت و درمان در نظر گرفته می شود. در این واحد هم خدمات بهداشتی و درمانی ارائه می گردد، هم در دوره های مختلف از کارمندان آزمایش های پزشکی به عمل می آید. این موضوع سبب می شود تا احتمال ابتلا به بیماری های ناشی از کار به حداقل برسد. هر چقدر احتمال خطر بیماری در یک سازمانی زیاد باشد، نسبت به آن امکانات آن سازمان نیز باید افزایش پیدا کند.

در عصر حاضر مسائل روانی کارمندان علاوه بر بیماری های جسمانی آنها برای سازمان ها ایجاد مشکل نموده است. مسائل روانی بر روی عملکرد کارمندان و سلامتی آنها آثار منفی به جا می گذارد. به همین خاطر برنامه های بهبود سلامت تنها شامل ارائه خدمات بهداشتی و آزمایش های پزشکی که برای اطمینان از سلامت فیزیکی افراد است، نمی باشد. توجه به سلامت فکری و ارزشهای متعالی کارمندان نیز دارای اهمیت است. مهمترین مسئله ای که امروزه اکثر سازمان ها با آن درگیر هستند استرس یا فشار عصبی می باشد. فشار عصبی زندگی شخصی و شغلی کارمندان را تحت تاثیر قرار می دهد.

ارتباط فشار عصبی با عملکرد فردی منابع انسانی

در واقع میزان مشخصی از فشار عصبی می تواند برای هر فردی مفید باشد. چون انسان ها برای تلاش و تحرک به مقداری فشار عصبی نیاز دارند. در نتیجه اگر این میزان فشار عصبی در منابع انسانی متعادل باشد، باعث بهبود عملکرد فردی آنها می گردد. اما چنانچه این فشار عصبی بسیار حاد و شدید باشد، نیروی انسانی را نابود می کند. پس باید از فشار عصبی بیش از حد و مخل جلوگیری نمود. این نوع فشار عصبی موجب می شود تا عملکرد فردی، سلامتی و روحیه در خطر باشد.

منابع ایجاد فشار عصبی در منابع انسانی

مطالعات روانشناسی نشان می دهد که میزان تحمل افراد در مقابل فشارهای روانی متفاوت است. همچنین افراد واکنش های مختلفی در برابر استرس دارند. این موضوع حقیقت دارد که برخی از کارمندان سازمان با وجود اینکه وظایف سنگینی به عهده دارند و بدون احساس فشار عصبی به انجام وظایف خود می پردازند. در مقابل کارمندانی هستند که مسئولیت خیلی سنگینی ندارند، اما با این وجود با یک بحث کوتاه یا مشکل کوچک از پای در می آیند. عوامل ایجاد فشار عصبی به دو گروه کلی تقسیم شده اند.

گروه اول دلایل مربوط به شغل هستند. عموما  شغل محیط کاری باعث فشار عصبی می گردد. بعضی از مشاغل باعث ایجاد استرس بیشتری در فرد می شوند. برخی از عوامل مهم شغلی که سبب فشار عصبی و استرس بیشتری می شوند در زیر می آوریم.

• تقاضاهای شغلی
• تعارض در نقش
• ابهام در نقش
• وظایف بسیار سنگین یا بسیار سبک
• عدم وجود امکانات لازم
• عدم مشارکت در تصمیمات
• شرایط فیزیکی کار
• فرهنگ سازمانی

عوامل بعدی که باعث ایجاد فشار می شوند دلایل شخصی مربوط به زندگی افراد است. خیلی از عواملی که باعث استرس و فشار عصبی می شوند به شغل فرد ارتباطی ندارند. این عوامل ممکن است عواملی همچون بیماری های سخت و لاعلاج، مرگ یکی از نزدیکان، طلاق، مشکلات مالی زیاد، حساسیت بیش از اندازه، عدم خوداتکایی و مواردی از این قبیل باشند. در این مورد روحیه فرد و شخصیت در میزان فشار عصبی به شدت اثرگذار است. برخی از افراد در مقابل حوادث، دارای مقاومت بیشتری هستند و فشار عصبی کمتری به آنها وارد می شود. اما مسئله مهم که باید مدیران سازمان از آن آگاهی داشته باشند این است که هر چقدر کارمندان بیشتر در معرض حوادث ناگوار زندگی خود قرار داشته باشند، فشار عصبی بیشتری به آنها وارد می شود. این موضوع روی عملکرد و پیشرفت کارمندان اثر منفی خواهد داشت.

اقدامات فردی برای کنترل فشار عصبی در منابع انسانی

هر فرد به منظور کاهش فشار عصبی که بر او وارد شده است باید اقداماتی انجام دهد. در غیر این صورت هم روحیه او تضعیف می شود و هم عملکرد او در سازمان پایین می آید. اقداماتی که به افراد کمک می کند تا فشار عصبی را کاهش دهند، به شرح زیر است.

• هدف گرا بودن: این موضوع باعث می شود تا فرد از حالت سرگردانی و بی تفاوتی نسبت به شغل خود در آید. در نتیجه از کار خود لذت می برد. عدم لذت از شغل خود یکی از عوامل فشار عصبی می باشد.
• آموزش و کسب مهارت های شغلی: یکی از عواملی که باعث فشار عصبی در کارمندان می شود، عدم آگاهی و دانش از شغل می باشد. هر چقدر فرد در کار خود دارای مهارت بیشتری باشد، از میزان استرس او کاسته می شود.
• تغییر واکنش های فردی و ادراکی: اگر کارمندان درک کنند که نمی توانند دنیای اطراف خود را تغییر دهند، ولی توانایی تغییر واکنش ها و رفتارهای خود را نسبت به آن دارند، متحمل خیلی از فشارهای عصبی نمی شوند. آنها باید موقعیت های استرس آفرین را تجزیه و تحلیل نمایند و سپس خود را با آن شرایط تطبیق دهند.

• ارتباطات صمیمی با همکاران و حمایت های گروهی: برقراری چنین ارتباطاتی باعث می شود افراد نیازهای اجتماعی خود را در محیط کار برآورده سازند. از این طریق همکاران همدیگر را در موقعیت های گوناگون حمایت می کنند. همین حمایت ها فشار عصبی را در افراد کاهش می دهد.
• پرهیز از اشتغال به چند شغل: هرچقدر زمینه های کاری یک فرد با یکدیگر متفاوت باشد، میزان فشار عصبی او بیشتر می شود.
• ورزش و استراحت: عموما ورزشکاران روحیه قوی ای دارند و در مقابل عوامل استرس زا مقاوم تر هستند.
• اقدامات مدیران برای کنترل فشار عصبی: از آنجایی که خیلی از فشارهای عصبی افراد ناشی از شغل آنها می باشد، مدیران منابع انسانی نیز موظف هستند اقداماتی را برای کاهش این فشارها انجام دهند.

---

منابع:

فشارهای عصبی و روانی در سازمان، نوشته سید امین الله علوی

مدیریت فشارهای عصبی، نوشته سید حسین ابطحی

مدیران در دام اضطراب و فشار روانی، نوشته محمود ساعتچی

فشارهای عصبی در سازمان و راه های مقابله با آن، نوشته سید مهدی الوانی

---