اصول مدیریت

دانشمندان علم مدیریت اصول متفاوتی را برای آن در نظر گرفته اند. اما کامل ترین اصول طبقه بندی مدیریت مربوط به هانری فایول می شود. او یک مهندس معدن بود و در فرانسه شهرت زیادی به دست آورد. در سال ۱۹۱۶ کتابی با عنوان اداره امور عمومی و صنعتی به تحریر در آورد که بر اساس تجربیات شخصی خود وی بود. او اصولی چهارده گانه برای مدیریت در نظر گرفته است که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد.

تقسیم کار: این اصل بیان کننده این موضوع می باشد که کارها همگی باید به وظایف کوچکتری تقسیم شوند تا به کارگیری هر یک از آنها توسط کارمندان در یک بخش باعث سرعت عمل در آن کار شود. همچنین کارمندان با تمرکز بر یک بخش در آن کار تبدیل به متخصص می شوند.

تقسیم کار از اصول مدیریت به حساب می آید.

اختیار و مسئولیت: فایول معتقد است امکان ندارد به یک نفر اختیار داد و در مورد نتیجه از او بازخورد نگرفت. برعکس این موضوع نیز صادق است. در واقع به نظر وی اختیار و پاسخگویی مکمل یکدیگر می باشند.
نظم و انضباط: تمامی اعضای سازمان باید به قوانین احترام بگذارند و تحت هر شرایطی به آن اصول پایبند باشند.
وحدت فرماندهی: بر اساس این اصل هر کارمند باید از یک نفر دستور بگیرد و تنها نسبت به آن فرد پاسخگو باشد. به این ترتیب هر شخص دارای یک مافوق در سازمان است که باید از دستورات وی پیروی نماید.
وحدت جهت و رویه: در سازمان گروه های متفاوتی وجود دارند که هدفی مشابه را پیگیری می نمایند. این گروه ها باید به وسیله یک طرح و یک مدیر هدایت گردند. فایول معتقد است چنانچه این گونه نباشد آن طرح موفق نخواهد شد.
تقدم منافع عمومی بر منافع فردی: به طور کلی و همیشگی منافع و اهداف سازمان بر منافع شخص مقدم می باشد. بر اساس این اصل هیچ یک از کارمندان نمی توانند خود را نسبت به سازمان ارجح تر بدانند.
جبران خدمات کارمندان: تمام افرادی که در سازمان مشغول به فعالیت هستند باید دستمزدی منصفانه داشته باشند که با فعالیتی که در سازمان دارد برابری نماید. در نتیجه مدیران باید عملکرد کارمندان خود را برای دانستن اینکه چطور زحماتشان را جبران کند، در نظر بگیرد.
میزان تمرکز در تصمیم گیری: این اصل نشان دهنده این موضوع است که تصمیمات نباید همیشه از سمت بالا به پایین اتخاذ شوند. کارمندانی که رده های میانی سازمان قرار دارند هم باید در تصمیمات شرکت کنند و اجازه نظر دادن و اعمال کردن آن را در سطوح خود داشته باشند.
سلسله مراتب: بر اساس این اصل هر کارمندی اجازه دارد تا با مدیران دو رده بالاتر از خود ارتباط داشته باشد. اکثرا این موضوع در مورد سازمان هایی صادق است که به صورت هرمی است و در آن ارتباط داشتن با مدیران ارشد ممکن نیست.
نظم: چنانچه سازمانی دارای نظم و ترتیب نباشد، کارمندان آن نمی توانند به بهترین شیوه از منابع آن استفاده کنند. نظم موجب به وجود آمدن فضایی مناسب، ایمن و تمیز می شود.

یکی از اصول مدیریت در سازمان برقراری نظم و ترتیب می باشد.

عدالت و انصاف: اگر مدیران با زیردستان خود رفتاری به دور از عدالت و انصاف داشته باشند، کارمندان پس از مدت کوتاهی شروع به کارشکنی می کنند و موجب وارد آمدن ضررهای سنگینی به سازمان خواهند شد. یک مدیر موفق باید بی غرض، بی طرفانه و محترمانه با زیردستان خود برخورد نماید.
ثبات کارمندان: بهتر است سازمان ها سعی کنند تا عمر حضور نیروهای انسانی در سازمان افزایش پیدا کند. این اصل باعث می شود تا امنیت شغلی کارمندان افزایش پیدا کند. در ضمن هزینه استخدام و آموزش را برای سازمان به مراتب کاهش خواهد داد. در نتیجه کارمندان نسبت به محیط کار خود احساس مسئولیت بیشتری دارند و در مواقع بحرانی عملکرد مناسبی از خود بروز می دهند.
ابداع و نوآوری: این اصل بیانگر این موضوع است که چنانچه سازمان نیروهای خود را آزاد بگذارد تا نسبت به سازمان ابراز علاقه نمایند، باعث می شود تا خلاقیت و ابتکار بیشتری در کار خود داشته باشند. ایده های جدید و خلاقانه موجب می شود سازمان پیشرفت بیشتری داشته باشد و ارتقا پیدا کند.
احساس یگانگی: این اصل تاکید زیادی بر کار گروهی دارد. سازمانی که نیروی انسانی خود را تشویق به کار گروهی و تیمی می نماید و آنها را برای این مهم آموزش می دهد، به یکپارچگی دست پیدا می کند. این یکپارچگی و وحدت باعث می شود تا سازمان توسعه پیدا کند. برقرار شدن این اصل در سازمان موجب می شود تا دو به هم زنی و زیر آب زنی بی معنا به نظر برسد. حتی کارمندان برای اینکه پیشرفت کنند به همکاران خود آموزش نیز می دهند.

امور مدیریت

هانری فایول اموری شش گانه را نیز برای مدیریت در نظر گرفته است. این امور عبارتند از:

امور فنی: این امور مربوط به تولید و ساخت محصولات می باشد.
امور بازرگانی: امور بازرگانی نیز مربوط به خریداری مواد اولیه و فروش محصولات است.
امور مالی: امور و فعالیت های مالی به معنای تهیه، تامین و استفاده از سرمایه ها می باشد.
امور تامینی: امور تامینی معنی حفظ کارمندان، دارایی ها و اموال سازمان را می دهد.
امور حسابداری: حسابداری شامل اموری می گردد که به نگهداری حساب های انبار، هزینه ها، آمار و ترازنامه ها مربوط می شود.
امور اداری: این امور بیشتر روی مدیریت تمرکز دارند و شامل برنامه ریزی، فرماندهی، سازماندهی، هماهنگی و کنترل می شود. این امور مهمترین فعالیت های سازمان محسوب می شوند.

امور مالی یکی از امور شش گانه مدیریت فایول به حساب می آید.

توانایی های لازم برای مدیریت بر اساس امور شش گانه فایول

یکی از توانایی های که برای امور شش گانه فایول در نظر گرفته می شود، توانایی های عام مدیریت می باشد. اما توانایی های خاص آن عبارتند از برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت، هماهنگی و نظارت که همگی از وظایف مدیریت به حساب می آیند. همچنین برای انجام این امور که با فعالیت های تخصصی در ارتباط هستند به توانایی های فنی و تخصصی احتیاج است.

در گذشته باور داشتند که تمامی کارمندان سازمان باید برای کسب این توانایی ها، آموزش ببینند. اما در واقع مشخص شد که هر کدام از کارمندان در سطوح و میزان مختلف به کسب این توانایی ها محتاج هستند.