مسئولیت اجتماعی چارچوب اخلاقی تعیین شده ای است، که در آن محدوده وظایف مختلفی به فرد، گروه یا سازمان داده می شود که همه آنها برای جامعه مفید هستند. به بیان بهتر این مسئولیت ها وظایف فردی ای هستند که توسط تک تک افراد سازمان اجرا می شوند و به جا آوردن این وظایف سبب می گردد تا میان اکوسیستم و اقتصاد جامعه تعادل مناسبی برقرار گردد. افراد باید وظیفه و نقش خود را در حفظ تعادل بپذیرند و آنها را به خوبی اجرا نمایند.

عموما جوامع توسعه یافته به وظایف فردی در چارچوب اخلاق بیشتر اهمیت می دهند و افراد در این جوامع این مسئولیت اجتماعی را می پذیرند. ولی در جوامعی که از لحاظ فرهنگی فقیر هستند، این مسئولیت ها معنی ندارند و کسی خود را به رعایت آنها ملزم نمی نماید.

این تعهدات در سازمان ها نیز به صورت خاصی بروز پیدا می کنند. مسئولیت های اجتماعی سازمان را با کلمه اختصاری CSR نیز می شناسند. یعنی سازمان ها در کنار سودآوری باید تعهدات اجتماعی خود را رعایت کنند تا به محیط زیست و جامعه آسیب نزنند. مثلا سازمانی را فرض کنید که می خواهد یک محصول تولید کند. برای تولید این محصول از مواد اولیه استفاده می کند با محیط زیست سازگار باشد و همچنین همکاری نزدیکی با سازمان های اجتماعی داشته باشد. در واقع فعالیت های سازمان می تواند بر جامعه بزرگ تری اثر گذار باشد.

انواع مسئولیت اجتماعی در سازمان

• مسئولیت های اجتماعی محیطی: سازمان ها در این نوع از مسئولیت های اجتماعی، بیشتر به حفظ محیط زیست و منابع طبیعی توجه می کنند. بعضی سازمان ها برای اجرای این مسئولیت از کربن های جوهری استفاده نمی کنند یا مثلا مواد اولیه محصولات خود را به صورتی تولید می کنند که تجزیه پذیر باشد و آسیب زیادی به محیط زیست نزند.
• مسئولیت های اجتماعی خیرخواهانه: سازمان در این نوع مسئولیت ها بیشتر به فکر رفع معضلات اجتماعی می باشد. برای همین منظور کمپین های مختلفی برای این موضوع تشکیل می دهد. مثلا سازمانی کمپین حمایت از کودکان کار تشکیل می دهد، یا بخشی از بودجه سازمان را به درمان بیماران خاص، اختصاص می دهند.
• مسئولیت های اجتماعی-اخلاقی: جنبه اخلاقی در این نوع از مسئولیت دارای اهمیت بالایی است. سازمان هایی که در برابر این نوع از مسئولیت ها خود را ملزم می دانند، معتقدند که نباید تنها به سود بیشتر در سازمان فکر کرد، بلکه باید مشکلاتی را که به آنها کمتر توجه شده است را رفع نمود. این مسئولیت ها عبارتند از فراهم کردن فرصت برای بیکاران، اجتناب از همکاری با سازمان هایی که سابقه خوبی ندارند و پرداخت حقوق بیشتر به کارکنان از طریق اعطای پاداش های بیشتر.

بخش بندی مسئولیت اجتماعی در سازمان ها

در سازمان ها مسئولیت های اجتماعی طبق اختیاری و اجباری بودن آن به سه دسته بخش بندی می گردد.

بخش اول مربوط به مسئولیت اجتماعی-اقتصادی است. در این بخش اجبار رعایت این مسئولیت ها آنقدر بالا است که اگر سازمان ها آنها را رعایت نکنند، حیات آنها شدیدا در معرض خطر قرار می گیرد.

بخش دوم مربوط به بخشی از مسئولیت ها است که در آن الزامات قانونی اجتماعی نیز در نظر گرفته می شود. در واقع این نوع سازمان ها در صدد رعایت الزامات قانونی ای هستند که توسط قانون گذاران وضع شده است. همچنین ذی نفعانی در این سازمان مورد توجه قرار می گیرند که قانون، رعایت حقوق آنها را الزامی بداند. مثلا اینکه سازمان موقعی که می خواهد نیرو استخدام کند به حقوق اقلیت ها احترام بگذارد.

بخش سوم به صورت مسئولیت اجتماعی و اخلاقی بروز پیدا می کند. در این بخش، سازمان از لازمه های سودآوری و الزامات قانونی پا فراتر می گذارد و در صدد است که اصول اخلاق که در جامعه حاکم است را رعایت نماید. حتی اگر این اصول اخلاقی با سودآوری سازمان مطابقت نداشته باشد و در جهت مخالف آن قرار گرفته باشد، سازمان اصول اخلاقی را ارجح تر می داند. فعالیت ها در چنین سازمان هایی اجباری نیستند و همه افراد این فعالیت ها را به صورت داوطلبانه انجام می دهند.  

مزایای به کارگیری مسئولیت اجتماعی در سازمان

به طور کلی مزایای مسئولیت اجتماعی به دو دسته جهانی و محلی تقسیم می گردد. در واقع دسته مسئولیت های اجتماعی محلی مربوط به شرایط داخلی جامعه می شود. اما مسئولیت های اجتماعی در سطح جهان  شامل استاندارد سازی جهانی، فعالیت های ذینفعان، مشوق های سرمایه گذاری و دسترسی به بازار می شوند. اما اگر بخواهیم در کل مزایای به کارگیری مسئولیت های اجتماعی را برشماریم باید به موارد زیر اشاره کنیم.

• کارایی و اثربخشی کارمندان را به وسیله ایجاد حس تعلق در آنها افزایش می دهد.
• در نظر مشتریان تصویر بهتر و مناسب تری نسبت به برندها شکل می گیرد.
• آثار منفی اجتماعی و محیط زیستی سازمان ها را کاهش می دهد و باعث به وجود آمدن ارزش مشترک می گردد.
• مزیت رقابتی به وجود می آورد، در سازمان ها سطح رقابت را بالا می برد و سهم بازار را افزایش می دهد.
• میزان شفافیت و پاسخگویی را بالا می برد.
• باعث کاهش ریسک می گردد و رتبه و اعتبار سازمان را در سطح بین المللی بالا می برد.
• هزینه هایی که از کنترل ناشی می شوند را کاهش می دهد.

مسئولیت اجتماعی در حوزه های مختلف

تعهدات و مسئولیت های اجتماعی سازمان در حوزه های مختلفی تعریف شده است. بعضی از این حوزه ها به شرح زیر می باشند.

• تعهد در برابر حفظ محیط زیست و اکوسیستم. مراکز و سازمان های صنعتی باید خیلی برای این موضوع اهمیت قائل شوند.
• تعهد در برابر رعایت عدالت و شایسته سالاری برای استخدام نیروهای مورد نیاز.
• تعهد در برابر تامین همه نیازهای ضروری کارکنان و خانواده آنها.
• تعهد در برابر عرضه محصولات بدون ضرر و کاملا سالم
• تعهد در برابر استفاده از درآمدهای حاصله در راه درست و قانونی برای توسعه و پیشرفت.
• تعهد در برابر اعمال رفتار مناسب و انسانی با همه افراد مرتبط با سازمان.
• تعهد در برابر حقوق مصرف کنندگان.

تمامی این موارد، بخش زیادی از تعهدات سازمان در خصوص مسئولیت اجتماعی آنها است. همه این تعهدات روی رفتار انسانی در همه زمینه ها تاکید می کند. عموما در سازمان های تولیدی و صنعتی، واحدهای منابع انسانی امور مربوط به تعهدات مربوط به سلامت، ایمنی و محیط زیست را کنترل می کنند.

---

منابع:

https://www.investopedia.com/terms/c/corp-social-responsibility.asp

https://www.financierworldwide.com/the-importance-of-corporate-social-responsibility

---