شرایط کنونی جهان امروز و فضاهای جدید کسب و کاری ایجاب می نماید تا مدیران سازمان های بزرگ بین بخش های اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی سازمان خودشان ایجاد تعادل نمایند. برای همین سازمان ها نسبت به محیط و جامعه دارای مسئولیت های اجتماعی هستند و برای پایندگی سازمان خود ملزم به رعایت این مسئولیت ها می باشند. مطالعات در مورد این مقوله در حال رشد می باشد و ما هر روز ابعاد تازه ای از آن را در علم مدیریت و رفتار سازمانی کشف می کنیم. در همین راستا برای مسئولیت های اجتماعی اصولی هفت گانه در نظر گرفته شده است. این اصول هفت گانه شامل دو فعالیت اصلی مسئولیت اجتماعی یعنی شناخت مسئولیت اجتماعی و شناسایی و جذب سهامداران می گردد که توسط ایزو ۲۶۰۰۰ تنظیم گشته است. در ادامه به تفصیل به تشریح این اصول هفت گانه خواهیم پرداخت.

• اولین اصل از اصول هفت گانه مسئولیت اجتماعی، پاسخگویی است. پاسخگویی بدین معناست که سازمان باید در مقابل تاثیرات فعالیت هایش بر اقتصاد، محیط زیست و جامعه پاسخگو باشد.

اصل بعدی مربوط به شفافیت است. به این منظور که سازمان موظف است به طور واضح و دقیق تصمیم ها، فعالیت ها و سیاست هایش را اعلام کند. علاوه بر آن در مورد تاثیرات قطعی و احتمالی آنها نیز توضیح دهد.

رفتار اخلاقی یکی از اصول هفت گانه مسئولیت های اجتماعی به حساب می آید. بدین منظور که رفتار سازمان باید بر اساس اصول اخلاقی، درستی، برابری و صداقت استوار باشد. این رفتار اخلاقی نمایانگر توجه سازمان به افراد جامعه، محیط زیست، دیگر موجودات زنده و تاثیر فعالیت های آنها بر این عوامل می باشد.

احترام به منافع ذی نفعان اصل بعدی است. توجه و احترام قائل شدن برای منافع سهامداران یکی از اصول اصلی مسئولیت های اجتماعی می باشد. سازمان ها باید نسبت به منافع و حقوق ذی نفعانشان آگاهی داشته باشند و آنها را محترم بشمارند.

اصل بعدی با احترام به حاکمیت قانون مرتبط است. احترام و توجه به نفوذ قانون باعث می شود تا سازمان ها حاکمیت قانون را پذیرا شوند و فعالیت های خود را مطابق با الزامات قانونی انجام دهند.

احترام به هنجارهای رفتاری بین المللی به عنوان اصل بعدی شناخته می شود. همانطور که سازمان ها ملزم به رعایت و وفاداری به اصل حاکمیت قانون  هستند، باید به هنجارهای رفتاری بین المللی هم احترام بگذارند و به آنها توجه نمایند.

آخرین اصل مسئولیت های اجتماعی، اصل احترام به حقوق انسانی است. به این معنی که سازمان ها موظف هستند حقوق بشر را محترم بشمارند و اهمیت و جهانی بودن این حقوق را به رسمیت بشناسند.

موضوعات مسئولیت های اجتماعی سازمان

طبق دامنه تاثیراتی که یک سازمان و طیف ذی نفعان درونی و بیرونی آن در حوزه های مختلف، بر روی مسئولیت اجتماعی سازمان می گذارند، باعث شده تا ایزو ۲۶۰۰۰ هفت حوزه موضوعی را به عنوان مهمترین استاندارد راهنما در مورد این مقوله مطرح سازد.

موضوع حاکمیت سازمانی در مسئولیت های اجتماعی

در واقع این حاکمیت سازمانی، سیستمی است که سازمان به منظور تصمیم گیری و اجرای آنها و حتی پیگیری اهداف خود، آن را مورد استفاده قرار می دهد. این سیستم کمک می کند تا مسئولیت های اجتماعی سازمان توسعه پیدا کند. حاکمیت سازمانی به عنوان مهمترین و اصلی ترین عاملی شناخته می شود که در توانمند نمودن سازمان برای مسئولیت پذیری در برابر پیامدها و تاثیرات تصمیمات و فعالیت های آن سازمان تاثیرگذار است. این مفهوم دو مکانیسم رسمی و غیر رسمی در سازمان را شامل می شود.

مکانیسم رسمی فرآیندها و ساختارهای مشخص، رسمی و قانونی سازمان را تشکیل می دهند. اما مکانیسم غیر رسمی شامل فرهنگ و ارزش های سازمانی می شوند که عموما از رهبران سازمان نشات می گیرند.

موضوع فعالیت های کارمندان و نیروی کار در مسئولیت های اجتماعی

یکی دیگر از موضوعات مورد توجه سازمان در حوزه مسئولیت اجتماعی، موضوع فعالیت های نیروی کاری است که تحت پوشش سازمان قرار گرفته اند و به عنوان ذی نفعان درون سازمانی شناخته می شوند. در واقع تمامی تصمیمات و برنامه های فعالیتی سازمان، شرایط کاری و زندگی کارمندان سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد. برای همین سازمان باید واکنش هایی نسبت به این تاثیرات نشان دهد که در چارچوب مسئولیت اجتماعی قرار گیرد و در تلاش باشد تا تاثیرات منفی را کاهش دهد یا حذف کند. در ضمن به دنبال افزایش تاثیرات مثبت ناشی از تصمیمات خود گردد.

موضوع محیط زیست در حوزه مسئولیت های اجتماعی

یکی دیگر از حوزه های موضوعی مسئولیت اجتماعی سازمان ها محیط زیست و اکوسیستم است که تحت تاثیر شدید تصمیمات و فعالیت سازمان ها قرار می گیرد. سازمان ها در این حوزه نیز باید رویکردی مسئولانه اتخاذ نمایند. این رویکردها و فعالیت ها شامل جلوگیری از آلودگی محیط، کاهش تغییرات آب و هوایی، استفاده پایدار از منابع، صرفه جویی در مصرف انرژی و حفاظت و کمک به تجدید محیط طبیعی می گردد.

موضوع مشارکت در توسعه جامعه در حوزه مسئولیت های اجتماعی

از اصلی ترین ذی نفعان خارجی سازمان ها، جامعه کل و جوامع محلی هستند. به همین خاطر بخش جدایی ناپذیر از توسعه پایدار، مشارکت همین سازمان ها در توسعه جامعه می باشد. بعضی از اقدامات مهمی که در این زمینه انجام می شود شامل مشارکت با جامعه، ترویج فرصت های یادگیری، آموزش و فرهنگ، مشارکت با انجمن های محلی و اشتغال زایی و توسعه مهارت ها می گردد.

موضوع مسائل مربوط به مصرف کننده در حوزه مسئولیت های اجتماعی

تمامی سازمان ها در برابر مصرف کنندگان و مشتریان خود مسئول هستند. این افراد، از خروجی فعالیت های سازمان ها استفاده می نمایند. به همین دلیل باید به نیازهای مشروع این افراد توجه شود و تا حد امکان آنها را برآورده نمود. مسئولیت های سازمان در این زمینه شامل بازاریابی عادلانه و شفاف، طراحی محصولات و خدمات و ارتقای مصرف پایدار می شود.

موضوع شیوه های عملیاتی عادلانه در حوزه مسئولیت های اجتماعی

این موضوع در برگیرنده رفتارهای اخلاقی و مناسب با سایر تامین کنندگان، پیمانکاران، شرکت ها، و انجمن ها می باشد. این حوزه مربوط به روش هایی می شود که سازمان از خلال روابط خود با دیگر سازمان ها به دنبال اجرای مسئولیت اجتماعی و ترویج اثرات و نتایج مثبت است.

موضوع حقوق انسانی در حوزه مسئولیت های اجتماعی

این حقوق شامل حقوقی می گردند که تمامی انسان ها به طور برابر از آن برخوردار هستند که به دو دسته حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حقوق سیاسی و مدنی تقسیم می شوند. مسئولیت اجتماعی سازمان ها در برابر این دو دسته طوری برخورد کنند که شرایط تهدید کننده مربوط به این حقوق به صورت کامل مورد بررسی قرار گیرد و خط مشی  مشخص و شفافی در این زمینه تعیین گردد.

---

منابع:

Performance and Responsibility Social, Stakeholders, Harrison, J.S and freeman

ایزو ۲۶۰۰۰

https://www.worldbank.org/en/home

---

به طور کلی مزایای مسئولیت های اجتماعی در دو سطح جهانی و محلی مطرح می شود. عوامل و محرک های محلی مسئولیت هایی هستند که از شرایط و جریان های داخلی جامعه سرچشمه می گیرند. عوامل و محرک های جهانی نیز مسئولیت هایی به حساب می آیند که شامل دسترسی به مشوق های سرمایه گذاری، بازار، فعالیت ذی نفعان و بازار می شود.

یکی از مهم ترین مزیت های مسئولیت های اجتماعی در سازمان این است که باعث افزایش اثربخشی و کارآیی کارمندان می شود. به این صورت که در آنها احساس تعلق ایجاد می کند و در نتیجه آنها به بهترین نحو مسئولیت های خود را انجام می دهند.

از دیگر مزایای مسئولیت اجتماعی در سازمان ایجاد تصویر بهتر از یک برند کسب و کار در چشم و دیدگاه مشتریان می باشد. اجرای مسئولیت اجتماعی توسط هر سازمانی باعث می شود تا افکار در مورد آن سازمان مثبت شوند.

در واقع پذیرش مسئولیت های اجتماعی توسط سازمان ها سبب می شود تا رتبه و اعتبار سازمان در سطوح بین المللی افزایش پیدا کند و در مقابل، ریسک های سازمان کاهش یابد. همچنین هزینه های ناشی از کنترل را نیز پایین می آورد.

مزیت بعدی مسئولیت اجتماعی در سازمان افزایش شفافیت و پاسخگویی در سازمان می باشد. علاوه بر آن این موضوع یک مزیت رقابتی به حساب می آید که می تواند سطح رقابت پذیری دیگر سازمان ها را بهبود بخشد و سهم بازار را افزایش دهد.

اما آخرین مزیت به کارگیری مسئولیت اجتماعی در سازمان ها، کاهش دادن آثار منفی اجتماعی و محیط زیستی کسب و کارها می باشد. پس از آن نیز سازمان می تواند به سوی ایجاد ارزش مشترک و خلق ارزش اجتماعی و اقتصادی بپردازد.

معایب به کارگیری مسئولیت های اجتماعی در سازمان ها

یکی از اصلی ترین معایب و ایرادهایی که بر اجرای برنامه ها و سیاست های مسئولیت های اجتماعی وارد است، هزینه های بالای مربوط به آن می باشد. سازمان ها برای اجرای این برنامه ها باید هزینه های زیادی پرداخت کنند. در واقع اجرای چنین برنامه هایی برای سازمان های کوچک دشوار می باشد. در نتیجه هزینه بالای مسئولیت اجتماعی سبب رکود در واحدهای کوچک تر می شوند. البته چنانچه مسئولیت اجتماعی مربوط به سازمان به شکل صحیح و درستی اجرا گردد، نه تنها هزینه ها افزایش پیدا نمی کنند، بلکه می توان به نوعی آنها را کاهش هم داد.

دومین ایرادی که می توان بر این موضوع گرفت، افزایش مقاومت سرمایه گذار است. سازمان ها همیشه در تلاش برای جذب سرمایه گذار هستند. سرمایه گذارها نیز به دنبال سودآوری هستند. اما آنها نگران هستند که چنانچه سازمان در زمینه مسئولیت اجتماعی فعال باشد، ممکن است سودآوری کاهش پیدا کند و آنها متضرر شوند و بخشی از سرمایه خود را از دست بدهند. البته که این تفکر به طور کامل صحیح نیست. قضاوت چنین سرمایه گذارانی بر اساس شکست های سازمان هایی است که به صورت فعال مسئولیت اجتماعی خود را اجرا می کردند. اما واقعیت این است که چنانچه مسئولیت اجتماعی سازمان به طور صحیحی اجرا شود، سبب سودآوری بیشتر نیز می شود.

یکی از معایب اساسی ای که منتقدان بر این مقوله وارد می آورند این است که مسئولیت اجتماعی سازمان می تواند سبب شستشوی سبز گردد. اما شستشوی سبز چیست؟

این اصطلاح به این معنی است که بر خلاف اینکه بعضی سازمان ها مدعی هستند که دوستدار محیط زیست هستند، دشمنانی بزرگ برای محیط زیست به حساب می آیند. چنین سازمان هایی برای پوشش آسیب هایی که به واسطه محصولات و خدمتشان به طبیعت و محیط زیست وارد می آورند، از مسئولیت اجتماعی استفاده می کنند. منتقدان این موضوع بر این باور هستند که چنین سازمان هایی فقط به این دلیل برنامه های محیط زیستی را اجرا می نمایند که سرمایه خودشان را محفوظ نگه دارند و به این وسیله سود بیشتری هم به دست آورند. وگرنه این افراد در واقع هیچ علاقه ای به برنامه های محیط زیستی ندارند.

تاثیر به کارگیری مسئولیت های اجتماعی سازمانی بر روی جامعه

همکاری با جامعه محلی برای سازمان ها فواید و مزایای زیادی در بر دارد. جوامع و مشتریان محلی منبع مهمی برای فروش خیلی از کسب و کارها محسوب می شوند. به همین خاطر سازمان ها باید مسئولیت های اجتماعی خود را بپذیرند تا بتوانند تاثیری مثبت بر روی جوامع محلی داشته باشند.

برای دستیابی به چنین هدفی باید در جامعه محلی مشارکت گسترده ای به عمل آید. برای این کارهای راه های مختلفی وجود دارد. برای مثال بعضی از کسب و کارها می توانند از خیریه های محلی حمایت کنند و در رویدادهای مختلف جامعه محلی به عنوان یک حامی مالی عمل کنند. بهتر است که سازمان ها از لحاظ تجاری در فعالیت هایی مشارکت به عمل آورند که با محصول یا خدمات آنها مرتبط باشد. چون در این صورت می توانند از تخصص خودشان در آن زمینه استفاده کنند و رویکرد انسانی کسب و کار خود را به همه جامعه نشان دهند و بر محبوبیت خود بیفزایند.

علاوه بر این سازمان ها، می توانند کارمندان خود را به مشارکت در فعالیت های اجتماعی تشویق نمایند. آنها می توانند برای این کار کارمندان را تشویق کنند تا برای انجام فعالیت های اجتماعی داوطلب شوند و به همین منظور به آنها مرخصی با حقوق دهند. این موضوع باعث می شود تا روابط اجتماعی کارمندان سازمان ها بهبود پیدا کند و مهارت های اجتماعی و مشارکت های گروهی را در آنها تقویت نماید.

مسئولیت های اجتماعی سازمان یا همان CRS باعث می شود تا هزینه های سازمان کاهش پیدا کند و در عوض فروش آن افزایش یابد. سنجش این موضوع در سازمان کار خیلی دشواری نیست. اما سنجش بهبود شهرت و اعتبار و افزایش وفاداری مشتری سخت تر و دشوارتر از آن می باشد. اما لازم است که سازمان ها بتوانند اثربخشی رعایت مسئولیت اجتماعی را اندازه گیری کنند و بسنجند. این کار می تواند با بررسی تعدد دفعات خرید مشتری و فاکتورهایی از این قبیل سنجیده شود.

سازمان ها باید برای کسب اعتبار و شهرت بیشتر فعالیت های مرتبط با مسئولیت اجتماعی را به صورت آشکارا انجام دهند. استفاده از تبلیغات و علنی کردن این فعالیت ها می توانند در کسب درآمد بیشتر موثر باشد. با استفاده از CSR سازمان ها می توانند مشتریان و قراردادهای جدید بیشتری جذب نمایند.

---

منابع:

https://www.financierworldwide.com/the-importance-of-corporate-social-responsibility

https://www.nibusinessinfo.co.uk/content/corporate-social-responsibility-csr

---