مدل ماتریس BCG در مارکتینگ

یکی از مدل های مارکتینگ ماتریس BCG می باشد. این ابزار برای گروه مشاوران بوستون طراحی شده بود. اما بعدها در بازاریابی جای خود را پیدا کرد اما به همان نام باقی ماند. این مدل به سازمان ها کمک می کند تا محصولات خود را آنالیز کنند و به وسیله این تجزیه و تحلیل بهترین و مناسب ترین فرصت های مربوط به کسب و خود را شناسایی نمایند.

بدیهی است که هیچ سازمانی به منظور سرمایه گذاری روی تمام محصولاتش منابع نامحدود مالی ندارد. چنانچه یک سرمایه دار بزرگ هم سرمایه ای نامحدود داشته باشد باز هم علاقه ای ندارد تا روی محصولی که هیچ بازدهی ندارد، سرمایه گذاری کند و زمان و پول خود را هدر دهد. در نتیجه هر سرمایه گذار یا هر سازمانی مجبور است از میان محصولات خود چند محصول را برای مارکتینگ انتخاب کند. در واقع ماتریس بوستون ابزاری قدرتمند به حساب می آید که می تواند در این تصمیم گیری که کدام محصول برای مارکتینگ بهتر است به سازمان ها کمک کند. سازمان ها می توانند با استفاده از ماتریس بوستون روی محصولی سرمایه گذاری کنند که کمترین ریسک را داشته باشد.

ماتریس بوستون محصولات سازمان ها را به چهار دسته تقسیم بندی می کند و از این طریق به افراد چشم اندازی دقیق نسبت به محصولاتشان می دهد. سازمان ها با استفاده از این مدل متوجه می شوند که باید بیشتر روی کدام یک از محصولاتشان سرمایه گذاری کنند و کدام یک از بخش های تولیدی آنها به توجه بیشتری احتیاج دارد.

یکی از مدل های مارکتینگ، مدل ماتریس BCG می باشد.

تقسیم بندی ماتریس BCG در مارکتینگ

در واقع ماتریس BCG یا همان ماتریس بوستون نموداری ساده می باشد که محور افقی آن سهم نسبی بازار را مشخص می نماید و محور عمودی آن نشان دهنده نرخ رشد بازار می باشد. سهم نسبی بازار یک سازمان اینگونه به دست می آید که یک سازمان باید سهم بازار خود را بر سهم بازار بزرگترین رقیبانش در صنعت تقسیم کند.

هر کدام از محصولات سازمان با دو معیار رشد بازار و سهم بازار ارزیابی می گردند و بعد در یکی از چهار ربع نمودار واقع می شوند. این چهار ربع با چهار کلمه عجیب نام گذاری شده اند. ستاره ها، گاوهای شیرده، علامت های سوال و سگ ها. هرکدام از این اسم های عجیب دسته ای از محصولات سازمان می باشند که هر کدام دارای ویژگی های مخصوص به خود می باشند.

مدل ماتریس بوستون نموداری است که ارزش محصولات برای مارکتینگ را مشخص می نماید.

ستاره نشان دهنده سهم بازار بالا و رشد بازار بالا هستند. در واقع صاحبان مشاغل علاقه زیادی به ستاره ها دارند. چون ستاره ها هم سهمشان از بازار بالا است و هم در بازاری قرار دارند که دارای رشد بالا هستند. محصولاتی که در این بخش واقع شده اند دارای ارزش زیادی هستند. چون سرمایه گذاری کردن روی این محصولات و مارکتینگ آنها به خاطر رشد زیادی که در بازار دارند، دارای محبوبیت خاصی می باشد. در نتیجه محصولاتی که در بخش ستاره ها قرار گرفته اند سود آینده سازمان ها را تضمین می کنند.

گاو شیرده نماد سهم بازار بالا و رشد کم بازار می باشد. محصولاتی که در این قسمت قرار می گیرند، سهم بازار زیادی دارند، درآمد و سود آنها نیز خوب است، اما در بازاری واقع شده اند که رشد پایینی دارد. از آنجا که سهم بازار این نوع از محصولات بالا است، چنانچه فروش سودآوری داشته باشند، می توانند دیگر فعالیت های مربوط به سازمان را پوشش دهند. اما احتیاجی نیست که برای این نوع از محصولات سرمایه گذاری های جدیدی اختصاص داده شود. چون نرخ رشد صنعت پایین می باشد و امکان دارد که سرمایه گذاری جدید در این بخش بازگشت سرمایه نداشته باشد.

سگ ها نشان دهنده سهم بازار پایین و رشد کم بازار هستند. در این بخش محصولاتی قرار می گیرند که نسبت به رقبای بازاری دارای سهم پایین تری هستند و همچنین رشد بازار خیلی پایین و حتی صفر دارند. عموما این محصولات، محصولات سودآوری نمی باشند و سهم بازار خود را نیز به سختی حفظ می نمایند. کاملا مشخص است محصولاتی در این قسمت قرار می گیرند که سود کمی دارند یا حتی زیان می دهند. چنانچه سگ ها موجب سودآوری باشند، می شود به سرمایه گذاری روی آنها فکر کرد تا سهم بازار آنها افزایش پیدا کند. در غیر این صورت بهترین تصمیم برای سگ ها منحل کردن فروش آنها می باشد.

علامت سوال ها به معنی سهم بازار پایین و رشد بالای بازار هستند. در واقع بخش علامت سوال به محصولاتی اختصاص پیدا می کند که در بازار سهم کم و پایینی دارند اما در صنعتی واقع شده اند که نرخ رشد آنها بالا است. اما از آنجا که سرعت رشد بازار اصلا معلوم نیست، به منظور تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری روی این محصولات باید تحقیقات بیشتری انجام شود. باید این را در نظر داشت که در حال حاضر سهم بازار این محصولات پایین می باشد، اما با توجه به رشد بالایی که در بازار دارند، می توان با به کارگیری استراتژی های مناسب و سرمایه گذاری های درست، این محصولات را به یک گاو شیرده یا حتی یک ستاره تبدیل کرد. اما به همان نسبت که این محصولات امکان تبدیل به احسن را دارند، ممکن است که با یک تصمیم گیری و برنامه ریزی غلط به طور کامل سقوط نماید و تمام سرمایه شما را بر باد دهد. به همین خاطر شکل این محصولات علامت سوال است و آینده نامشخصی دارد.

مدل ماتریس BCG ابزاری است برای اندازه گیری محصولات به منظور سنجش ارزش آنها برای مارکتینگ.

ماتریس بوستون و چرخه عمر محصول در مارکتینگ

جالب است بدانید که ماتریس بوستون در واقع بر اساس چرخه عمر محصول بنیان گذاری شده است. به این طریق دسته بندی محصولات کار آسان تری می شود. نمودار این چرخه مشخص می کند که اکثر محصولات یک سازمان در ابتدا به صورت علامت سوال وارد چرخه محصولات می شوند. پس از گذر از این مرحله محصولاتی که علامت سوال موفق بودند با رشد بازارشان، سهم بالایی از بازار به دست می آورند و تبدیل به ستاره می شوند. بعد با کند شدن روند و رشد بازار در یک سطح ثابت باقی می مانند و تبدیل به گاو شیرده می شوند. حالا این گاوها تولید کننده سود بالایی هستند و احتیاج به سرمایه گذاری بسیار کمی دارند.

زمانی که محصول به پایان عمر خود و افول به می رسد به سگ تبدیل می شود. در این مرحله رشد فروش کاهش پیدا می کند و حتی به صورت کامل متوقف می گردد.

ناگفته نماند که این روندی که گفته شد در بهترین حالت یک سازمان بود. امکان دارد در برخی سازمان ها محصولات از همان ابتدای راه شکست بخورند و وارد بخش سگ شوند.